Dzieci i młodzież mogą uczyć się języka polskiego, mieszkając w różnych zakątkach świata. Różnorodność oferowanych form kształcenia ułatwia objęcie nauczaniem coraz większych grup uczniów. Ośrodki kształcenia w języku polskim są zorganizowane w różnorodnych strukturach i formach:
Sekcje polskie w szkołach zagranicznych Szkoły Europejskie Nauczyciele kierowani
Szkoły Polskie
Szkoły przy polskich placówkach dyplomatycznych należą do struktury Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG). Obecne są w 36 krajach. W ich skład wchodzą: Zespół Szkół w Atenach, 66 Szkół Polskich (SP), 4 sekcje polskie w szkołach międzynarodowych we Francji. Szkoły realizują program uzupełniający (przedmioty ojczyste – język polski i wiedza o Polsce), z wyjątkiem Zespołu Szkół w Atenach, który prowadzi również nauczanie ramowe. W roku szkolnym 2013/2014 naukę w szkołach przy polskich placówkach dyplomatycznych rozpoczęło łącznie 15,8 tys. uczniów (szkoły podstawowe – 12 tys., gimnazja – 2,8 tys. i licea ogólnokształcące – ok. 1 tys. uczniów). Pracuje w nich 586 nauczycieli.
>> Wykaz szkół przy polskich placówkach dyplomatycznych na świecie.
Szkoły społeczne
Szkoły społeczne prowadzone są przez polonijne organizacje oświatowe, stowarzyszenia rodziców, polskie parafie. Szczegółowe informacje o szkołach są dostępne na portalu >> www.polska-szkola.pl prowadzonym przez ORPEG. Dotychczas na stronie zarejestrowały się 402 szkoły, które zadeklarowały, że kształci się w nich ponad 31 tys. uczniów.
Sekcje polskie w szkołach zagranicznych
Do szkół obcych systemów oświaty, w których działają sekcje polskie zalicza się szkoły, gdzie:
- nauczanie wszystkich przedmiotów odbywa się w języku polskim w klasach I-IV lub I-XII (np. Litwa, Ukraina, Łotwa, Białoruś, Czechy, Mołdawia);
- nauka języka polskiego i przedmiotów ojczystych prowadzona jest w systemie oddziałów dwujęzycznych w sekcjach polskich we Francji lub jako przedmiot obowiązkowy w kilku szkołach w Rosji (m. in. Petersburg, Usole Syberyjskie), na Białorusi, Ukrainie i Łotwie;
- język polski nauczany jest w ramach zajęć dodatkowych, m. in. w takich krajach jak: Dania, Szwecja, Norwegia, Niemcy, Australia, Węgry, Rumunia, Rosja, Ukraina, Białoruś, Kazachstan.
>> Wykaz szkół zagranicznych, prowadzących nauczanie w języku polskim.
Szkoły Europejskie
Rozróżniamy trzy typy szkół (typ I, II i wkrótce III) prowadzących edukację europejską w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Szkoły Europejskie typu I są oficjalnymi instytucjami edukacyjnymi, kontrolowanymi wspólnie przez rządy państw członkowskich Unii Europejskiej. W dwóch z nich – z siedzibą w Luksemburgu i Brukseli – prowadzone są sekcje polskie, w których uczą się dla dzieci urzędników europejskich (ok. 380 polskich uczniów).
Misją Szkół Europejskich jest rozwijanie w uczniach poczucia wspólnoty z innymi Europejczykami przy jednoczesnej pełnej akceptacji swojej odrębności narodowej i kulturowej. Przebywając w środowisku międzynarodowym i wielokulturowym, dzieci uczą się języka ojczystego z poszanowaniem narodowych tradycji i kultury innych krajów.
Cykl nauczania w Szkołach Europejskich obejmuje:
- dwuletnie przedszkole (dzieci w wieku 4 – 5 lat),
- pięcioletnia szkoła podstawowa (uczniowie w wieku 6 – 10 lat),
- siedmioletnia szkoła średnia (uczniowie w wieku 11 – 17).
Cykl nauczania kończy się Maturą Europejską, do której uprawnieni są jedynie uczniowie, którzy ukończyli dwie ostatnie klasy Szkoły Europejskiej. Posiadacze Matury Europejskie mogą ubiegać się o przyjęcie na każdą uczelnię działającą na terytorium każdego państwa członkowskiego.
>> Więcej na temat szkół europejskich.
Nauczyciele kierowani
Wsparciem dla środowisk polonijnych i szkół społecznych jest finansowany przez ORPEG program kierowania nauczycieli do pracy w celu wspomagania nauczania historii, geografii i języka polskiego. Nauczyciele wyjeżdżają głównie na Wschód, w miejsca historycznych zsyłek Polaków lub na tereny zamieszkiwane przez ludność polską. Nauczyciele skierowani (w roku szkolnym 2011/12 – 80 osób) podejmują pracę w szkołach systemów oświaty innych państw na podstawie umów między polskim i lokalnym ministerstwem edukacji (Rosja, Białoruś, Łotwa, Ukraina, Mołdawia, Rumunia, Kazachstan) oraz w stowarzyszeniach oświatowych (Ukraina, Białoruś, Rosja, Kazachstan, Uzbekistan, Kirgistan, Gruzja, Armenia, Rumunia, Mołdawia, Litwa).
>> Więcej informacji na temat kierowania nauczycieli do pracy za granicą przez ORPEG.
Kształcenie na odległość
Szkoły im. KEN w ORPEG w Warszawie kształcą rocznie ok. 700 uczniów w systemie nauczania na odległość (w ramach ramowego lub uzupełniającego planu nauczania) na wszystkich poziomach edukacyjnych (szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum ogólnokształcące). Od 2010 r. ORPEG realizuje projekt edukacyjny „Otwarta szkoła”, który umożliwia prowadzenie lekcji i konsultacji on-line w czasie rzeczywistym (bezpośredni kontakt nauczyciela z Polski z uczniem za granicą). Projekt „Otwarta szkoła – system wsparcia uczniów migrujących” jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.